Sos trastes de "Domo Salaris"

1.
In Uri b'at una domo privada:
Tenet in muros trastes appiccados,
Est in carrela 'e cheja fraìgada
Da-e chentu chimbanta annos passados;
Comente innanti est arredada,
Cun chimbe camerones occupados.
No est domo sola ma a palattu;
Unu muséo su padronu b'at fattu.

2.
De Salaris fit raìghina primarìa
Cojuàdu cun Marìa Sini, uresa,
Issu si naraìat Antoni Marìa
Et de terrinos tenìat fortilesa;
Fit carrettoneri in sa 'idda mia,
In caseifìtziu at fattu ricchesa.
Fàula narat chi fit un usuraju,
A chie l'at nadu li falet su raju.

3.
S'ultima padrona, Salari' (s) Minna,
Fit sorre bajana de giàja mia;
In custa domo de terra-'e Sardinna
B'at abitadu essende issa bia.
In su duamiza, cun iscrittu-'e pinna,
Donada a mama l'at s'amada tia
Et da-e tando est in pussessu nostru
Ma l'amus arredada-a gosu 'ostru.

4.
A s'intrada ti paret un incantu
Ca torras in segus de medas annos,
De su chi fit ti covaccat su mantu
Et t'irméntigas tottu sos affannos.
Lassalu fora s'ànimu affrantu
Et gòsadi cun cussos trastes mannos:
Los bides in fila a da-e nanti tou,
A abbaidare tottu faghe su prou.

5.
Pro chie no resessit pes a bintrare
Fattu lis appo ottavas in rima;
De d'onzi cosa lis appo a cantare
Cun bonu coro et libera anìma.
Brinca s'intrada et proa a sonniàre
De 'Igante peràula eponìma:
Serra sos ojos, abberi sa mente,
Cun custas rimas non ses prus assente.

6.
In sa fatzada s'ident tres ventanas
Ma in su pritzìpiu sos bòidos fint ses.
Cando de-affidu sonadu-ant campanas
A su fizu l'at fattu intrare pes.
Pro sighire-a fagher zenìas sanas,
Donadu l'at sa de fundu, sa de tres:
Sa domo sua at imminorigadu
Ca su fizu Busciànu fit cojuàdu.

7.
S'àscias sos ojos, a su pianu altu
B'at una suttéa da-e pedras mantesa.
Accéradi, b'at panorama-ispaltu
Chi de sa piatza mustrat sa bellesa.
Puru sa ringhiéra li dat risaltu:
Est fatta-'e ferru, de tosta pienesa.
Una janna a bidros dat s'avanti
Ma no ti ch'andes troppu a da-e nanti.

8.
Cuminza cun sa camera bighina
Sa chi est a ojos a sa piàtza.
L'amus bestida comente cughina
Et bi sunt arneses de 'onzi ratza.
Fungutta est, de sa domo sa raighina,
Ca da-e innoghe s'abberit sa catza
A sos trastes chi no sunt prus impreàdos
Ma in custa domo ti sunt mustrados.

9.
In custa camera, a primma-'intrada,
De su bascone no b'est s'abertura;
Forsis custa fit a primmu pesada
Et sas atteras no aìant figura,
Forsis duas domos bi fint collocada' (s)
Et su Salaris s'at fattu voltura,
Gai at fraigadu sa domo a palatu
Et cussas cameras l'ant postu fattu.

10.
Una trae-e linna rezet sa bovìda
(L'appo posta pro esser prus seguru)
Est pintada, bella et colorida
Ca ballaìat troppu, su tempus est duru!
Cando pigaìat zente nodìda
Attentu-'istaìa, assustadu puru.
Como so trancuìllu, serenu, cuntentu,
Ma-a nde falare fit unu mamentu.

🆅 Dal sito http://vocabolariocasu.isresardegna.it/lemmi.php
Trastes: attrezzi.
Uri: paese in provincia di Sassari.
Domo: casa.
Appicados: appesi.
Carrela: strada, via.
Cheja: chiesa.
Fraigada: costruita.
Innanti: prima.
Domo sola: abitazione con una sola camera.
Domo a palattu: casa a due piani.
Raighina: radice.
Cojuàdu: sposato, fidanzato.
Fortilesa: fortezza.
Carrettoneri: carrettiere, guidatore di carro.
Bidda: paese.
Fàula: bugia.
Raju: fulmine.
Sorre: sorella.
Bajana: nubile, non sposata.
Giàja: nonna.
Bia: viva.
Tia: zia.
Gosu: godimento, piacimento.
Bostru: vostro.
In segus: indietro.
Covaccat: copre.
Irmèntigas: dimentichi.
Fora: fuori.
Gòsadi: goditi, godi.
A dae nanti: davanti.
Abbaidare: guardare.
Prou: prova.
Pes: piedi.
Ottavas: strofe di otto endecasillabi (sei a rima alternata e gli ultimi due a rima baciata).
Coro: cuore.
Brinca: salta.
Peràula: parola.
Serra: chiudi.
Ojos: occhi.
Abberi: apri.
Ventanas: finestre.
Bòidos: vuoti.
Affidu: matrimonio, sposalizio.
Fizu: figlio.
Zenìas: razze.
Imminorigadu: rimpicciolito.
Àscias: alzi.
Suttèa: terrazzo.
Pedras: pietre.
Mantesa: mantenuta, sorretta.
Accèradi: affacciati.
Ispaltu: sparso, ampio, largo.
Tosta: dura.
Janna: porta.
Bidros: vetri.
Cuminza: inizia.
Fungutta: profonda.
Innoghe: qui, qua.
Impreàdos: usati, utilizzati.
Bascone: finestra.
Fit: era.
Pesada: cresciuta, allevata.
Àtteras: altre.
Tràe: trave.
Linna: legno, legna.
Bòvida: volta, soffitto.
Pintada: dipinta, colorata.
Pigaìat: saliva.
Nòdida: distinta.
Bistaìa: stavo.
Assustadu: spaventato.
Falare: scendere.

©suigante.
Dall'archivio del Centro Culturale "Su 'Igante"
Il museo etnografico "Domo Salaris", ad Uri.

Nessun commento:

Posta un commento

Sentidu