Tantu pro cumintzare

©suigante
Deo, in sa piatza de Uri, intitulada a su duttore Felis Alisa

Custu chi sezis pro léggere est unu tribàgliu nàschidu pro isbàgliu.

Una bella die de abrile, fia sétzidu in s’ortu, fummende comente semper. Tott’in-d’una, m’est bénnidu a conca tiu meu, Sevadore Vàrgiu, mortu da-e pagu. Fit un omine comente pagos si nd’agattant. Sériu, onestu, benéficu. Unu segnore a-beru. Et li piaghìat sa poesìa sarda.

Pensende a issu, appo créttidu de li fagher cosa aggradéssida, iscriéndeli una poesìa in ottadas, pro lu saludare. Mi so setzidu et, in-d’un’iscutta, l’appo fattu su cantu. Sas peràulas parìant de las aer àppidas semper in mente: ch’escìant a-derettu, sighende métrica, grammàtica et rima. Bos lu juro chi mi so meravizadu deo matessi! Primmu de tando, in rima no aia iscrittu guàsi mai, et pensaìa chi fit unu tribàgliu meda diffìtzile de fagher. Appo pensadu chi fit issu matessi a mi ispirare. Et tando nd’appo approfettadu et appo proàdu a nde fagher àtteras.

In cussas dies, appo connòschidu una pisedda et accortziéndemi a issa, est bescidu su cantu pro sa Silvia mia.

Duncas, sa siguresa at leàdu sa manu et mi so postu a nde iscrìer de cale siérat calidade: su chi mi ‘enìat a conca.

Appo seberadu de iscrìer in sardu ca, appende fattu annos como un’esperiéntzia de iscrittura poética in limba italiàna, mi so abbizadu chi, mancari la tratte da-e barant’annos, s’italiànu no est sa limba mama mia. Su sardu lu sento prus forte intro de a mie, prus pròfundu et poi, tzertos sentimentos faéddant solu sa limba sarda.

Anzis, pensendebéi ‘ene, so convintu chi bi sient cosas chi nos séberant et nois nos podimus solu arrender a issas. Et deo mi so arresu a sa poésia, a sa limba sarda, a sas cosas betzas, a sas fotografìas.

Bi sunt péraulas però chi no agattant boltadura in sardu. Et tando so ‘istadu custrettu a las iscrìer in italiànu, ischirriéndelas da-e sas àtteras. Et tando, sas peràulas chi, in sas ottavas, agattades iscrittas cun su caràttere corsivu, sunt bistadas leàdas a-derettu da-e sa limba italiàna.

In finittìa, ammustrende sos iscrittos a mama, app’àppidu sa primma crìtica: iscriénde in sardu, podet accadire chi meda lettores non resessant a cumprender sas peràulas chi appo chérfidu impreàre.

Nachi fia impreénde unu sardu antigu. M’est dòlfida meda comente crìtica, ca m’at fattu abbizare chi sa limba sarda no est prus sa de primmu. Ca, mancari sas limbas sient in continùu rinnovamentu, comente a nois, sa nostra limba at subidu sa colonizatziòne issa puru. Meda peraùlas si sunt pérdidas et in logu de issas impreàmus peràulas italiànas, inglesas, frantzesas, etc…

Pro istrobojare cust’atzola, bos appo fattu un àtteru donu: finidas sas ottavas, agattades unu glossàriu, chi bos podet ajuàre in sa lettura et in sa cumpresa de sos cuntzettos chi appo chérfidu mustrare.

Pro truncare sa lettura, appo impreadu s’archiviu de retrattos de su Centro Culturale “Su ‘Igante”, de su cale so titolare. Azis a agattare duncas retrattos meda, de sos cales appo tottu sos drettos et su copyright. Mi las ant donada guasi tottu sas famìlias uresas, pro ammanitzare mustras et documentos chi pottant servire a mantenner s’ammentu de sa ‘idda et de sa zente de Uri.

Pro custa pelea in ottavas, ajudu m’at dadu su tribàgliu, ca, boltas meda, mi toccat de tribagliàre a de notte. Et cales oras mezus b’at pro pensare? M’appo leàdu unu cuadernu et appo cumintzadu a iscrìer.

Addirimentu mannu m’at dadu puru Pedru Casu, rettore de Berchidda, romanzeri, poéte e preigadore in limba logudoresa (mortu su 20 de bennarzu de su 1954), ca appo impreàdu comente una Bìbbia su vocabolàriu sou.

Torrare gràscias est netzessàriu a tottu sos chi m’ant ajuàdu in custu attrivimentu.

Pro sas chircas chi m’ant ispiradu in sas ottavas: Zuseppe Secchi, Antoninu Sìmula Cirroni, Antònia Alvàu, Liliàna Pirisi, Mattéu ‘Manuele Dettori, Danilo Casiddu, Marìa Franca Canu, Istévene Alberto Tedde, Marco Atzeni et tottu sos chi operant in sa truma de “Uri ‘etzu”, in su social network Facebook.

Pro s’ispiratziòne, sa musa mia, Sìlvia Carboni et pro sa pascènscia, mama (Marìa Madalena Vàrgiu), babbu (Mattéu Delogu) et frade meu (Alberto Delogu).

Agabbo custas rigas, cunsagrende sos versos a Sevadore Vàrgiu, ca creo chi siérat bistadu cuntentu meda si aìat pottidu léggere custos fòglios.

In finittìa, betto unu guànte de isfida a nonnu meu, Chìrigu Dettori, issu puru poéta de taulinu, ca, ponzéndemi sa manu in conca, barant’annos como, at contribbuìdu a mi imbitzare a sas bidéas particulares; cun s’augùriu de li dare mattana meda pro su tìtulu de poéte in sa famìlia nostra.